Αργά για δάκρυα

Το πνεύμα του Συντάγματος γύρω από την εκλογή βουλευτών επικρατείας ήταν να συμπεριληφθούν στο κοινοβούλιο εξέχοντες επιστήμονες και καταξιωμένες προσωπικότητες από τον έξω-πολιτικό χώρο που δεν θα ήταν διατεθειμένες να κατέβουν στον στίβο της πολιτικής. Με τον τρόπο αυτό το Σύνταγμα ευνοούσε την εκλογή βουλευτών που θα ξεπερνούσαν τα στενά κομματικά στεγανά. Το πνεύμα αυτό υπηρετήθηκε κατά την πρώτη εκλογή βουλευτών της Μεταπολίτευσης, όταν η ΝΔ, αλλά και η Ένωση Κέντρου, επέλεξαν πρόσωπα χωρίς προηγούμενη πολιτική δράση για τις θέσεις αυτές.

Με το πέρασμα του χρόνου ωστόσο, ο θεσμός χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγικό προνόμιο προκειμένου να εκλέγονται στο κοινοβούλιο πρόσωπα του στενού κύκλου των κομματικών ηγεσιών, τα οποία στη συνέχεια αξιοποιούνταν στα υπουργικά συμβούλια και πάντως εξασφάλιζαν στηρίγματα στις ηγεσίες εντός των κοινοβουλευτικών ομάδων τους. Ενίοτε, ο θεσμός χρησιμοποιήθηκε για την εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων του εκλογικού ανταγωνισμού, όπως η καλλιέργεια εικόνας διεύρυνσης ενός κόμματος στον χώρο των αντιπάλων -τοποθετώντας στο ψηφοδέλτιο επικρατείας πρόσωπα που προέρχονταν από την «αντιπέρα όχθη»- ή η τιμητική αποστρατεία στελεχών περασμένων γενεών που επιζητούσαν μια ακόμα κοινοβουλευτική θητεία πριν την αποχώρηση.

Και στις δύο περιπτώσεις, οι αποφάσεις για τη διεύρυνση ή για την αποστρατεία σχετίζονταν με συγκυριακές τακτικές που χάρασσαν οι ηγεσίες. Οι πρακτικές αυτές προφανώς αναίρεσαν εδώ και χρόνια τη σκοπιμότητα του θεσμού, καθώς μοιραία οδήγησαν στην ταύτιση των βουλευτών επικρατείας με τον στενότερο κύκλο των κομματικών ηγεσιών και των εκάστοτε σχεδίων αυτών. Οι βουλευτές επικρατείας έφτασαν να γίνουν οι πλέον πιστοί -και συχνά οι πλέον σιωπηλοί- υποστηρικτές των αρχηγών των κομμάτων.

Επόμενο λοιπόν είναι ότι αυτοί οι βουλευτές θα είναι οι τελευταίοι που θα αισθάνονται σήμερα οποιαδήποτε ηθική δέσμευση έναντι των κομμάτων με τα οποία εξελέγησαν, αλλά ακόμα και έναντι του εκλογικού σώματος που καλούνται θεωρητικά να υπηρετήσουν με τον διορισμό τους. Δεν θα πρέπει λοιπόν να απορούμε με την απόφαση του κ. Αποστολάκη να διατηρήσει την έδρα του ψηφοδελτίου επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ, παρά τον διαχωρισμό της θέσης του από το κόμμα με το οποίο εκλέχθηκε.

Ο κ. Αποστολάκης -και πιθανώς κάθε βουλευτής επικρατείας- δεν αισθάνθηκε ποτέ κάποιον δεσμό με το κόμμα στου οποίου το ψηφοδέλτιο τοποθετήθηκε, καθώς έφτασε στη θέση αυτή χάρη στην προσωπική του σχέση με τον Α. Τσίπρα -και αντιστοίχως άλλοι βουλευτές επικρατείας με τους πολιτικούς αρχηγούς άλλων κομμάτων.

Ο κ. Αποστολάκης δεν είναι λοιπόν μια ιδιαιτερότητα. Είναι απλώς ένα σύμπτωμα της κοινοβουλευτικής μας υπανάπτυξης. Η διατήρηση της έδρας από έναν βουλευτή επικρατείας που αποχωρεί από το κόμμα με το οποίο εκλέχθηκε δεν είναι παρά το φυσικό επακόλουθο της στυγνής εργαλειοποίησης ενός θεσμού που κάποτε στόχευε στην υπέρβαση των κομματικών στεγανών. Είναι αργά για δάκρυα.

Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας