Από την αδιαμεσολάβητη δημοκρατία στον διαμεσολαβούμενο τραμπουκισμό

Οι χουλιγκανισμοί που κατέγραψαν οι τηλεοπτικές κάμερες στο Γκάζι, έξω από τον χώρο διεξαγωγής του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ το βράδυ της Παρασκευής δεν ήταν σε καμία περίπτωση πρωτόγνωρες. Πέραν από τον παραλληλισμό με τις εικόνες έξω από τα ποδοσφαιρικά γήπεδα, ομοιότητες με τους προπηλακισμούς, τα σπρωξίματα και τα γιουχαΐσματα των «Αγανακτισμένων» σε βάρος βουλευτών του ΠΑΣΟΚ που στήριζαν τον δρόμο των μνημονίων το 2011 είναι πασιφανείς.

Το αν οι επιθέσεις του 2011 και οι προχθεσινές έγιναν από τους ίδιους ανθρώπους -ένα ερώτημα που συζητιέται εκτενώς στη δημόσια σφαίρα- είναι δευτερεύουσας σημασίας για τον απλούστατο λόγο ότι οι μάζες ενεργούν πάντα υπό την καθοδήγηση κάποιου κομβικού πολιτικού δρώντα. Η διαπίστωση αυτή μετατοπίζει το ενδιαφέρον από το προφίλ των πολιτικών χούλιγκαν στις συνθήκες που ευνοούν την ανάδειξη ενός πολιτικού δρώντα ικανού να κινητοποιήσει τα επιθετικότερα συναισθήματα των μαζών έναντι των πολιτικών ελίτ.

Αναγκαία συνθήκη είναι η διάχυτη αίσθηση απώλειας της νομιμοποίησης των πολιτικών ελίτ να λαμβάνουν αποφάσεις για λογαριασμό των μαζών, αίσθηση που διογκώνεται σε περιόδους που πιέζουν για γρήγορες επιλογές. Η κρίση χρέους το 2011 ή η εκλογική κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ το 2023 αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα, με την έννοια ότι απαιτούσαν από τις πολιτικές ελίτ τη λήψη άμεσων και επώδυνων αποφάσεων. Η υιοθέτηση βίαιων συμπεριφορών ωστόσο απαιτεί την κινητοποίηση των έως εκείνη τη στιγμή απογοητευμένων μαζών. Κλειδί της κινητοποίησης είναι η εξύμνηση της έννοιας της αδιαμεσολάβητης δημοκρατίας ως αντίδοτου στην απονομιμοποίηση.

Η ρητορική γύρω από την αξία της καταγραφής των προτιμήσεων των απλών πολιτών ή μελών ενός κόμματος και την αξία της μετατόπισης του κέντρου βάρους στην εκλογική βάση ενεργοποιεί τις απογοητευμένες μάζες. Σε δεύτερη χρονική φάση, οι ενεργοποιημένες μάζες – βλέποντας ότι δεν είναι τελικά αποδοτική ή και εφικτή η ουσιαστική συμμετοχή τους- είναι έτοιμες να περάσουν στην όχθη του μη συμβατικού. Ντοπαρισμένοι από τη ρητορική περί αδιαμεσολάβητης δημοκρατίας, άνδρες και γυναίκες, νέοι και μεγαλύτεροι, λιγότερο και περισσότερο στρυμωγμένοι οικονομικά, είναι πλέον έτοιμοι να φορέσουν τη στολή του τραμπούκου.

Ο δρόμος από την αδιαμεσολάβητη δημοκρατία στον διαμεσολαβούμενο τραμπουκισμό είναι πολύ κοντινός. Και αυτό γιατί ο τραμπουκισμός δεν είναι αυτοφυές χαρακτηριστικό, αλλά καλλιεργήσιμο. Χρειάζεται μόνο ένας πολιτικός δρώντας που θα δείξει το σημείο αφετηρίας και θα αρχίσει απλώς να περπατά τούτο τον δρόμο. Το αν είναι αριστερός ή δεξιός, Αμερικανός ή Έλληνας, γκέι ή στρέιτ δεν έχει σημασία. Αρκεί να βρει την αφορμή που θα πείσει ότι «οι πολλοί» παρακάμπτονται.

Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας