Συρία: Από τις στοιχειωμένες φυλακές στη μεγάλη αγωνία

Η Συρία αιωρείται σε ένα μετέωρο και ομιχλώδες παρόν, 10 ημέρες μετά την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ Αλ Άσαντ. Μια χώρα ακέφαλη, με έναν προσωρινό πρωθυπουργό να παρακολουθεί ως παρατηρητής και χωρίς εξουσίες το χάος γύρω του χωρίς υπουργεία, χωρίς δομές και υπηρεσίες να λειτουργούν και να μπορούν να λάβουν αποφάσεις.

Στους δρόμους, η μόνη τάξη που διαφαίνεται είναι αυτή των νέων αστυνομικών, πρώην μαχητών της HTS, που αναλαμβάνουν πλέον και αστικό ρόλο. Φιγούρες με όπλα στα χέρια, πανταχού παρούσες, με μακριά γένια και φρεσκοραμμένες μαύρες στολές για τους απλούς άνδρες της δημόσιας τάξης, πράσινες για τους επικεφαλής. Μια νέα εξουσία αναδύεται σιωπηλά, με το λαό και τη Δύση να περιμένουν με αγωνία το νέο καθεστώς να ξεδιπλώσει τις προθέσεις του.

Η λέξη του κυριαρχεί: Απελευθέρωση

Η λέξη που κυριαρχεί πλέον στο λεξιλόγιο των Σύρων είναι «Απελευθέρωση» – ένα σύνθημα που συμπυκνώνει την προσδοκία για αλλαγή και τη λύτρωση από το παρελθόν. Την πρώτη εβδομάδα μετά την αιφνίδια αυτοεξορία του Μπασάρ Αλ Άσαντ στη Ρωσία, οι δρόμοι της Συρίας έγιναν η σκηνή μαζικών λαϊκών εκδηλώσεων. Πλήθη πολίτες ξεχύθηκαν με κραυγές ανακούφισης και ενθουσιασμού – όχι τόσο για τη νίκη του αμφιλεγόμενου HTS όσο για την πολυπόθητη έκπτωση του Άσαντ. Οι πανηγυρισμοί ήταν, πάνω απ’ όλα, ένα ξέσπασμα για το τέλος ενός τυραννικού καθεστώτος, με τον αντικαθεστωτικό θρίαμβο να έρχεται δεύτερος στις εκδηλώσεις χαράς του κόσμου στη Δαμασκό.

«Αναπνέουμε», δήλωσε χαρακτηριστικά, στο KReport ένας Σύρος διαδηλωτής, συνοψίζοντας με μία μόλις λέξη την αυλαία ενός καταπιεστικού μηχανισμού που για δεκαετίες είχε κλείσει στόματα και φυλακίσει σώματα.

Ξαφνικά, οι σκιές που είχαν για χρόνια στοιχειώσει τα υπόγεια των διαβόητων φυλακών, όπως η Σεντνάγια, βγήκαν στο φως και η λέξη «Απελευθέρωση» βρήκε το κυριολεκτικό της νόημα. Χώροι γεμάτοι πολιτικούς κρατούμενους, στιγματισμένους με την ταμπέλα του «τρομοκράτη» – ένας χαρακτηρισμός που αποδίδονταν μαζικά σε φερόμενους αντικαθεστωτικούς, συχνά χωρίς αποδείξεις, προκειμένου να τους συνδέσουν με το αποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος (ISIS)-, ομαδικοί τάφοι και αμέτρητες φρικαλεότητες άρχισαν να βγαίνουν ευρέως στην επιφάνεια, αφήνοντας τη συριακή κοινωνία με ανοιχτό το στόμα. Λες και η Συρία και ο υπόλοιπος κόσμος να ξύπναγαν ταυτόχρονα από έναν βαθύ, 10ετή λήθαργο.

Οι περισσότεροι πολίτες παραδέχονται ότι δεν γνώριζαν τί γίνονταν στις περιβόητες φυλακές Σεντνάγια, ούτε πού χάνονταν συγγενείς και φίλοι τους, πού μεταφέρονταν ή τι υπέφεραν. Ένας χείμαρρος αποκαλύψεων για τα εγκλήματα του Άσαντ ξεχύθηκε στη δημόσια σφαίρα μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα μετά τη φυγή του Άσαντ στη Ρωσία στις 8 Δεκέμβρη. Πίσω από τις κλειστές πόρτες του καθεστώτος, η κρατική μηχανή βασανιστηρίων και θανάτου δούλευε μεθοδικά, συλλαμβάνοντας εκατοντάδες ανθρώπους για ασήμαντες αφορμές και καταδικάζοντάς τους με συνοπτικές διαδικασίες.

Ο Μπασάρ Αλ Άσαντ, ο άνθρωπος με το φαινομενικά μετριοπαθές ύφος, που συχνά έδινε την εντύπωση ενός «ήπιου ηγέτη» προς το εξωτερικό και πολλές φορές και στο εσωτερικό, αποδείχθηκε ένας από τους πιο σκληρούς και αδυσώπητους ηγέτες της σύγχρονης ιστορίας. Οι Σύροι τον περιγράφουν πλέον χωρίς περιστροφές: Τύραννος, δικτάτορας, δεσμώτης και ενορχηστρωτής ενός κρατικού μηχανισμού τρόμου.

Η μεγάλη αγωνία για το αύριο

Η Δαμασκός μετά από μία εβδομάδα μοιάζει να θέλει, ωστόσο, να ξεχάσει και να δει τί έπεται…

Στα χέρια υψώνεται μια νέα σημαία – τρία αστέρια και μια πράσινη γραμμή, το χρώμα του Ισλάμ, αντικαθιστώντας την κόκκινη από τις τρεις γραμμές της σημαίας του καθεστώτος Μπάαθ, όμως, η αγωνία φωλιάζει πίσω από κάθε βλέμμα, σαν υπόκωφη προειδοποίηση.

Αν και οι νέοι δείχνουν ενθουσιασμένοι, έτοιμοι να χτίσουν το αύριο με μια αφελή αισιοδοξία και οι γυναίκες έχουν την πρόσοψη μιας «φαινομενικής απελευθέρωσης», το ερώτημα «μέχρι πότε;» μετριάζει έπειτα από μία εβδομάδα τον πρώτο ενθουσιασμό.

Δεδομένου του τζιχαντιστικού παρελθόντος του νέου κυρίαρχου της Συρίας, του Αλ Τζολάνι, το νέο καθεστώς που βρίσκεται υπό διαμόρφωση, προκαλεί έντονο προβληματισμό στην κοινωνία. Θα επιτρέψει στη Συρία να «αναπνεύσει» ή θα θυμίζει ένα θεοκρατικό καθεστώς τύπου Ιράν; Η νέα Συρία αναμένεται να αποδειχθεί περισσότερο μια παραλλαγή του ιρανικού θεοκρατικού μοντέλου, παρά μια δυτική φαντασίωση μιας δημοκρατικής σταθεροποίησης, λέει ο Φεράς, λογιστής στη Δαμασκό.

Από την άλλη, οι μειονότητες αποτυπώνουν έναν επίσης διστακτικό ρεαλισμό. Η Νέλλυ, μέλος της ελληνικής κοινότητας της Δαμασκού, θεωρεί πως ο Τζολάνι ενδέχεται να μην κατατρέξει τις μειονότητες – και δη τις χριστιανικές. Η Συρία, με την παράδοσή της στην ανεκτικότητα και τη συνύπαρξη με άλλες θρησκείες που μετρά αιώνες, δύσκολα θα επιτρέψει ακόμη και στους πιο ακραίους ισλαμιστές, όπως οι HTS, να στραφούν ανοιχτά κατά των μειονοτήτων. Ωστόσο, η απειλή της αφομοίωσης ή της διακριτικής περιστολής ελευθεριών, ίσως λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης απέναντι στις μειονότητες.

«Είναι απαραίτητο να υπάρξει νέο κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στο κράτος και στους πιστούς όλων των θρησκειών στη Συρία, χώρα με διάφορες εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες, το οποίο θα εγγυάται κοινωνική δικαιοσύνη», έσπευσε να δηλώσει ο Αλ Τζολάνι για να καθησυχάσει τις ανησυχίες. Όμως το ερώτημα παραμένει – υπάρχει ο τόπος για ένα τέτοιο συμβόλαιο σε μια τόσο πολύπλοκή Συρία;

Το νέο καθεστώς Τζολάνι δεν έχει ακόμα παρέμβει δραστικά στην καθημερινότητα του πολίτη και η τοπική κοινωνία της κινείται ακόμη με τα κλασικά γνωρίσματα μιας χώρας της Μέσης Ανατολής.

Οι δρόμοι άνοιξαν, η κίνηση επανήλθε και το μαύρο χρήμα και η αδιαφάνεια κυριαρχούν, το ρουσφέτι παραμένει ακλόνητος θεσμός, ενώ τα καταστήματα υψώνουν βιαστικά τη νέα σημαία για να αποφύγουν τον στιγματισμό από τους νέους διοικητές της πόλης. Η Δαμασκός κρύβει ένα σκηνικό γεμάτο αντιφάσεις: Υπερβολικός πλούτος συγκεντρωμένος σε λίγους από τη μία, και από την άλλη, μία κοινωνία παγιδευμένη σε βαθιά, απελπιστική φτώχεια.