Το άμεσο κόστος των δασμών

Είναι συζητήσιμο αν η περασμένη Τετάρτη, 2 Απριλίου, όταν με κατεπείγουσες διαδικασίες ο Ντ. Τραμπ (χωρίς συνεννόηση με το Κογκρέσο) όρθωσε δασμολογικά τείχη, θα καταγραφεί ως ημέρα απελευθέρωσης ή ημέρα κρίσης –κάτι σαν την 24η Οκτωβρίου 1929, με το κραχ στο Χρηματιστήριο που σήμανε τη Μεγάλη Ύφεση, ή την 15η Σεπτεμβρίου 2008, που η κατάρρευση της Lehman σήμανε την πρώτη παγκόσμια κρίση του 21ου αιώνα.

Σηματοδοτεί, πάντως, αλλαγή εποχής: Μετά από 80 χρόνια που προωθούσαν το ελεύθερο παγκόσμιο εμπόριο, με άγγελο-φύλακα τον αμερικανικό στόλο, τώρα οι ΗΠΑ δοκιμάζουν να ενισχύσουν τη διεθνή κυριαρχία τους αλλάζοντας τους κανόνες της αγοράς, διαλύοντας το ίδιο το σύστημα που πρωταγωνιστικά είχαν φτιάξει. Αν επιμείνουν, θα μπούμε σε μια νέα, σκοτεινή περίοδο της ιστορίας.

Γεγονός είναι ότι τα μέτρα προστατευτισμού είναι πρωτοφανή -έναντι χωρών με μικρούς ή και σχεδόν μηδενικούς δασμούς. Η σταθμισμένη μέση δασμολογική επιβάρυνση των αμερικανικών εισαγωγών ήταν 1,5% το 2017, ανέβηκε στο 2,5% πέρυσι και τώρα, εφόσον διατηρηθούν οι νέοι δασμοί, θα εκτοξευτεί στο 21-22%, σε ύψος δηλαδή που δεν έχει υπάρξει παρά μόνο στις αρχές του περασμένου αιώνα, το 1910.

Έχοντας την κυριαρχία στον χρηματοπιστωτικό τομέα και με Αμερικανούς τους γίγαντες της τεχνολογίας, τώρα οι ΗΠΑ επιδιώκουν -με τελείως ανορθόδοξο τρόπο- την ενίσχυση της παραγωγής τους. Οι προβλέψεις δεν συνηγορούν ότι θα το πετύχουν: Εν όψει των δασμών, η Goldman Sachs αύξησε σε 30% από 15% τις πιθανότητες ύφεσης, η JP Morgan από 30% σε 40% και η Moody’s από 15% σε 35%.

Ο στασιμοπληθωρισμός είναι ορατή απειλή, έρχεται πιο κοντά με την κατάρρευση των μετοχών στα αμερικανικά χρηματιστήρια, στα οποία νοικοκυριά και μη κερδοσκοπικοί φορείς έχουν επενδύσει 38 τρισ. δολ. –που ισοδυναμούν με 1,7 φορές το διαθέσιμο εισόδημα όλων των νοικοκυριών. Αν αυτό συνεχιστεί, οι οιωνοί για την τριπλέτα των στόχων που έχει ο Ντ. Τραμπ, επαναπατρισμό της παραγωγής, αναζωογόνηση της βιομηχανίας και είσπραξη τελωνειακών εσόδων 1,5 τρισ. δολ. σε βάθος 10ετίας ώστε να υποκαταστήσει φόρους, δεν είναι καλοί.

Η αμερικανική ηγεμονία που διαφύλαξε τον κόσμο από την αναρχία μετά το 1945, προκαλεί πρωτοφανή αναστάτωση σήμερα. Αν το καθεστώς Τραμπ δεν υποχρεωθεί σε αναδίπλωση, οι ΗΠΑ θα μετατραπούν σε έναν απρόβλεπτο παράγοντα πολλαπλών κινδύνων. Σε αυτήν την περίπτωση, κανένα μοντέλο δεν μπορεί να προβλέψει το μέγεθος των καταστροφών.

Να σταθούμε στο παρόν: Σήμα κινδύνου ύφεσης στην παγκόσμια οικονομία εκπέμπουν ΔΝΤ και ΟΟΣΑ. Καμιά γωνιά του πλανήτη δεν μένει ανεπηρέαστη, ούτε, βέβαια, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πόσο θα επηρεαστεί, εξαρτάται κυρίως από τη διάρκεια και το βάθος των ανατροπών αλλά και από το εύρος, την αλληλεγγύη και τον διεθνή ορίζοντα της ευρωπαϊκής αντίδρασης. Τα πρώτα δείγματα, η μυωπική άρνηση κοινού δανεισμού, η ατολμία της Κομισιόν και η εξώθηση των κρατών σε δανεισμό κατά μόνας με καραμέλα τη ρήτρα διαφυγής, δεν εμπνέουν αισιοδοξία.

Επηρεάζουν αυτές οι εξελίξεις την ελληνική οικονομία;

Σε πρώτη ανάγνωση φαίνεται ότι οι συνέπειες είναι σχετικά περιορισμένες και θα προέλθουν όχι τόσο άμεσα όσο έμμεσα, ως δευτερογενείς συνέπειες της αρνητικής επίδρασης που θα έχουν οι αμερικανικοί δασμοί στις ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρωζώνης. Στο μέτρο που αυτές θα πλήττονται, θα επηρεάζονται οι εμπορικές συναλλαγές μας και, ειδικά, ο τουρισμός μας.

Ωστόσο, υπάρχουν κι άλλες συνέπειες, πολύ σοβαρές για να αγνοηθούν: Εξαιτίας του πολέμου των δασμών, στο ήδη βαρύ κλίμα από την κατάρρευση της εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα, τη μεταρρυθμιστική αβουλία και τη διαχειριστική ανεπάρκεια της κυβέρνησης, προστίθενται μεγάλες αβεβαιότητες, με αποτέλεσμα να αναβάλλονται μέχρι νεωτέρας επιχειρηματικές δράσεις και ώριμα επενδυτικά σχέδια που ήταν έτοιμα να ξεκινήσουν. Ενώ έπρεπε να τρέξουμε, θα καίμε χρόνο. Αυτό ίσως είναι το πιο μεγάλο άμεσο κόστος.